โครงการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านสมุนไพรในท้องถิ่นเพื่อเพิ่มสมรรถภาพการผลิตของไก่พื้นเมือง ในจังหวัดบุรีรัมย์ ได้ดำเนินการโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการใช้สมุนไพรในการเลี้ยงไก่พื้นเมืองแก่เกษตรกรในชุมชนบ้านถลุงเหล็ก ตำบลถลุงเหล็ก อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้เกี่ยวกับการจัดการเลี้ยงไก่พื้นเมืองด้วยสมุนไพรที่สามารถหาได้ในท้องถิ่น เพื่อประเมินความรู้ความเข้าใจ และความพึงพอใจของเกษตรกรต่อจัดการใช้ประโยชน์ของสมุนไพรที่สามารถหาได้ในท้องถิ่น เพื่อเพิ่มผลผลิตของไก่พื้นเมือง เพื่อจัดการองค์ความรู้ที่ได้จากการใช้สมุนไพรในการเลี้ยงไก่พื้นเมือง และเพื่อนำองค์ความรู้ที่ได้มาสร้างเป็นคู่มือ “การใช้สมุนไพรเพื่อเพิ่มผลผลิตของไก่พื้นเมือง” เป็นสื่อในการถ่ายทอดองค์ความรู้การใช้สมุนไพรในการเลี้ยงไก่พื้นเมือง กลุ่มเป้าหมายเป็นเกษตรกรในชุมชนบ้านถลุงเหล็ก หมู่ 1 หมู่ 9 และหมู่ 15 ตำบลถลุงเหล็ก อำเภอเมืองจังหวัดบุรีรัมย์ ตลอดจนนักศึกษา นักวิชาการ และผู้สนใจทั่วไป ดำเนินการระหว่างเดือนกุมภาพันธุ์ถึงเดือนตุลาคม 2559 ผลการดำเนินการในภาพรวม เป็นดังนี้ คือการดำเนินโครงการเป็นไปตามที่ตั้งวัตถุประสงค์เอาไว้ และบรรลุวัตถุประสงค์ นั่น คือ เกษตรกร ในชุมชนบ้านถลุงเหล็ก หมู่ 1 หมู่ 9 และหมู่ 15 ตำบลถลุงเหล็ก อำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์ ตลอดจนนักศึกษาสาขาวิชาสัตวศาสตร์ คณะเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์ และนักศึกษาแผนกวิชาสัตวศาสตร์ วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีบุรีรัมย์ นักวิชาการ และผู้สนใจทั่วไป สามารถนำความรู้ที่เกิดจากการวิจัยไปใช้ประโยชน์ในด้านการเลี้ยงไก่พื้นเมืองด้วยสมุนไพรไทยที่สามารถหาได้ในท้องถิ่น เพื่อสร้างรายได้เสริมแก่ครัวเรือน และเกษตรกรยังเกิดแนวคิดที่จะตั้งกลุ่มผู้เลี้ยงไก่พื้นเมืองของตำบลถลุงเหล็ก นอกจากนี้เกษตรกรยังเกิดความมั่นใจที่จะนำความรู้และประสบการณ์ที่ได้ไปใช้เพื่อให้เกิดเป็นรูปธรรมอย่างยั่งยืนต่อไป ทั้งนี้ยังคงต้องได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานต่างๆ ได้แก่ สำนักงานปศุสัตว์จังหวัด สำนักงานปศุสัตว์อำเภอ องค์การบริหารส่วนตำบลถลุงเหล็ก ตลอดจนสถานศึกษาในจังหวัดบุรีรัมย์ ในการส่งเสริมสนับสนุนเกษตรกรเลี้ยงไก่พื้นเมืองด้วยสมุนไพร สามารถสร้างเป็นอาชีพเสริมหรืออาชีพหลัก เพื่อสร้างรายได้แก่ครอบครัว นอกจากนี้นักศึกษาที่เข้าร่วมโครงการเกิดองค์ความรู้จากการนำใช้สมุนไพรในการเลี้ยงไก่พื้นเมืองในระดับชุมชน จนเกิดเป็นแนวคิดที่จะทำการวิจัยต่อไปการดำเนินกิจกรรมของโครงการในระยะที่สอง เริ่มเดือนมิถุนายน ถึงเดือนตุลาคม 2556 ได้ดำเนินกิจกรรมต่างๆ เป็นไปตามแผนงานที่กำหนดไว้ มีเพิ่มเติมขึ้นในส่วนของการนำเกษตรกรที่มีความสนใจที่จะเลี้ยงไก่พื้นเมืองเป็นอาชีพเสริม ศึกษาดูงานที่กลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงหมูหลุมและไก่พื้นเมืองที่บ้านกระทม ตำบลเฉนียง อำเภอเมือง จังหวัดสุรินทร์ ทำให้เกษตรกรเห็นภาพการรวมกลุ่มเกษตรกรผู้เลี้ยงไก่พื้นเมือง สภาพโรงเรือน และอื่นๆ สามารถนำมาใช้ในการรวมกลุ่มผู้เลี้ยงสัตว์ของบ้านถลุงเหล็กได้ผลการประเมินความพึงพอใจจากการใช้แบบสอบถามในภาพรวมอยู่ในระดับมาก (± S.D. = 4.50±0.60) เมื่อพิจารณาผลการประเมินเป็นรายด้านพบว่ามีความพึงพอใจอยู่ในระดับมากที่สุด 3 ด้านความพึงพอใจอยู่ในระดับมาก 2 ด้าน ด้านที่มีความพึงพอใจในอันดับที่ 1 ได้แก่ ด้านความพึงพอใจ (4.70±0.50) เมื่อพิจารณาเป็นรายข้อย่อยทุกข้อของทุกด้าน การสอบถามความคิดเห็นต่อการอบรมการถ่ายทอดองค์ความรู้ ด้านการใช้สมุนไพรในท้องถิ่นเพื่อเพิ่มสมรรถภาพการผลิตของไก่พื้นเมืองในจังหวัดบุรีรัมย์ จำนวน 54 คน พบว่า ข้อย่อยที่สอบถามได้รับความพึงพอใจในอันดับที่ 1 ได้แก่ ความพึงพอใจ โดยภาพรวมของการจัดโครงการครั้งนี้ อันดับที่ 2 ได้แก่ ความรู้ความสามารถของวิทยากรอันดับที่ 3 ได้แก่ กิจกรรมการอบรมมีความสอดคล้องกับการทำงานประจำวัน ส่วนข้อย่อยที่ต่ำที่สุด ได้แก่ ความเหมาะสมของระยะเวลาที่ใช้อบรม ภาพรวมมีผลการประเมินความพึงพอใจอยู่ในระดับมาก
ข้อเสนอแนะอื่น ๆ เพิ่มเติม พบว่ามีข้อเสนอแนะให้จัดโครงการอบรมแบบนี้อีกอย่างต่อเนื่อง และควรเพิ่มระยะเวลาในการอบรม พาไปดูสถานที่เลี้ยงไก่จริงของผู้เลี้ยงที่ประสบผลสำเร็จ อุปสรรคหรือปัญหาที่เกิดขึ้นระหว่างการดำเนินกิจกรรมในระยะที่ 1 คือ คณะผู้ดำเนินการได้เลื่อนเวลา การดำเนินการจากที่เสนอเอาไว้เล็กน้อย เนื่องจากในปี 2559 อากาศค่อนข้างร้อนมาก การจัดกิจกรรมการอบรมถ่ายทอดในเดือนมีนาคมถึงเมษายน ไม่เหมาะนัก จึงได้เลื่อนมาดำเนินการในเดือนพฤษภาคมถึงมิถุนายนในระยะแรก การอบรมถ่ายทอดความรู้ฯ จึงได้ดำเนินการเฉพาะในส่วนการให้ความรู้ในภาคทฤษฎี ในเรื่องของสมุนไพรที่สามารถนำมาใช้ในการเลี้ยงไก่พื้นเมือง การวัดสมรรถภาพการเจริญเติบโตของไก่พื้นเมืองที่เลี้ยงด้วยสูตรอาหารที่ผสมสมุนไพร และการถ่ายพยาธิไก่ด้วยสมุนไพร และการเก็บข้อมูลอื่นๆ ปัญหาที่เกิดขึ้นมีเพียงเรื่องจำนวนเกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการที่เสนอไว้จำนวน 40 คนนั้น มีเข้าอบรมจริง จำนวน 20 คน แต่เป็นเกษตรกรกลุ่มที่มีความตั้งใจที่จะเลี้ยงไก่พื้นเมืองด้วยสมุนไพรอย่างจริงจัง ส่วนในภาคปฏิบัติที่ให้เกษตรกรได้เลี้ยงไก่พื้นเมืองด้วยสมุนไพร ได้เลื่อนมาเป็นเดือนมิถุนายน เนื่องจากสภาพอากาศที่ดีขึ้น ไม่ร้อนจัด ทำให้ง่ายกับการจัดการเลี้ยง ซึ่งต้องใช้เวลาในการเลี้ยงประมาณ 12 สัปดาห์ โดยจะสิ้นสุดการเลี้ยงในเดือนสิงหาคม 2559 ซึ่งจะทำให้เกษตรกรเห็นภาพรวมการเลี้ยงไก่พื้นเมืองด้วยสมุนไพร และสามารถนำข้อมูลมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และทางคณะผู้ดำเนินการจะสามารถถอดบทเรียนและนำมาทำเป็นคู่มือ “การใช้สมุนไพรในการเพิ่มผลผลิตของไก่พื้นเมือง” ที่มีความพร้อมในการนำไปใช้ประโยชน์ในการถ่ายทอดต่อไป สำหรับอุปสรรคหรือปัญหาที่เกิดขึ้นระหว่างการดำเนินกิจกรรมในระยะที่ 2 คือ ปัญหาที่ประสบอยู่ คือ ขาดแคลนลูกไก่พื้นเมืองที่จะนำมาเลี้ยง เพราะช่วงฤดูร้อนที่ผ่านมา อากาศร้อนมาก ก