องค์การบริหารส่วนตำบลปากตม (อบต.ปากตม) ตั้งอยู่ บ้านนาจาน หมู่ที่ 1 ถนน กกดู่-นาจาน อยู่ทางทิศ
ตะวันตกของ อำเภอเชียงคาน ระยะห่างจากที่ว่าการอำเภอเชียงคาน ประมาณ 25 กิโลเมตร พื้นที่ของตำบลปากตม มีพื้นที่ประมาณ 95.30 ตารางกิโลเมตร หรือ 59,562.50 ไร่ ลักษณะของดินในพื้นที่เป็นดินเหนียว ดินร่วน เหมาะสำหรับการทำการเกษตร เช่น ยางพารา มันสำปะหลัง อ้อย พุทรา และพืชผักต่าง ๆ มีแหล่งน้ำธรรมชาติ 3 สายใหญ่ คือ แม่น้ำโขง แม่น้ำเหือง และแม่น้ำเลย เป็นแหล่งน้ำสำหรับทำการเกษตรและสำหรับอุปโภคบริโภค อย่างไรก็ตามพบว่าชุมชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ อบต.ปากตม ประสบปัญหาน้ำท่วมขังในครัวเรือน น้ำแล้งในพื้นที่ทำการเกษตร ทำให้ อบต.ปากตม ต้องใช้งบประมาณจำนวนมากในการแก้ไขปัญหาในแต่ละปี มีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง จึงทำให้ทางอบต.ปากตม มีความสนใจในการบริหารจัดการน้ำโดยการจัดทำธนาคารน้ำใต้ดินขึ้น เพื่อแก้ไขปัญหาน้ำท่วมขังอย่างต่อเนื่องในบางพื้นที่ รวมถึงรณรงค์สร้างความเข้าใจและความตระหนักถึงความสำคัญของธนาคารน้ำใต้ดินให้กับประชาชนในพื้นที่ ซึ่งประชาชนในพื้นที่ยังไม่มีความรู้ความเข้าใจที่เพียงพอเกี่ยวกับธนาคารน้ำใต้ดินเป็นหนึ่งในวิธีการที่ช่วยในการแก้ไขปัญหาน้ำท่วมหรือน้ำแล้ง เป็นประโยชน์ทั้งกับประชาชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ และประชาชนรอบนอกหรือเขตจังหวัดอื่นที่เข้ามาศึกษาดูงาน เรียนรู้ในอนาคตได้ เพื่อขยายผลให้เกิดเครือข่ายธนาคารน้ำใต้ดินที่จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพระบบน้ำใต้ดินในวงกว้าง
จากกรณีศึกษาการจัดทำธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้น้ำใต้ดินในแปลงปลูกมันสำปะหลัง (เปรมชัย มูลหล้า,
ธีรภัทร์ อนุชาติ และคณะ, 2566) ได้จัดทำธนาคารน้ำใต้ดินระดับตื้น มีเจาะบ่อบาดาลเพื่อนำน้ำใต้ดินมาใช้ประโยชน์ มีการติดตั้งระบบน้ำโซล่าเซลล์ 1.8 แรงม้า โดยใช้แผงโซล่าเซลล์ 340 วัตต์ จำนวน 4 แผง มีกำลังวัตต์รวม 1360 วัตต์ ดูดลึก 40 เมตร ส่งแนวราบ 20 เมตร ส่งขึ้นถังบรรจุน้ำ 2 เมตร ระบบการเติมน้ำแบบหมุนเวียน 133 ลิตรต่อนาที เข้าถังบรรจุน้ำ 15,680 ลิตร มีระบบเติมน้ำ-ตัดน้ำอัตโนมัติ และออกแบบเทคโนโลยีน้ำหยด ส่งน้ำเข้าไปยังแปลงปลูกมันสำปะหลังครอบคลุมพื้นที่มากกว่า 5 ไร่ การให้น้ำมันสำปะหลัง อายุมันสำปะหลัง 4 เดือน ให้น้ำ 7-8 วันต่อครั้ง ใช้เวลา 3.75 ชั่วโมงต่อครั้ง เปรียบเทียบการปลูกแบบไม่ได้ให้น้ำและให้น้ำ กรณีการขายลานย่อย การปลูกแบบไม่ให้น้ำ มีกำไร 1,269 บาทต่อไร่ การปลูกแบบให้น้ำ มีกำไร 1,614 บาทต่อไร่ ผลต่างรายได้ที่เพิ่มขึ้น เท่ากับ 345 บาทต่อไร่ คิดเป็นร้อยละ 27.19 กรณีการขายโรงงาน การปลูกแบบไม่ให้น้ำ มีกำไร 3,674.48 บาทต่อไร่ การปลูกแบบให้น้ำ มีกำไร 6,507.80 บาทต่อไร่ ผลต่างรายได้ที่เพิ่มขึ้น เท่ากับ 2,833บาทต่อไร่ คิดเป็นร้อยละ 77.09 เป็นแนวทางการบริหารจัดการน้ำและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน และ เปรมชัย มูลหล้า และคณะ 2565 ได้ออกแบบโมเดลธนาคารน้ำใต้ดินระบบปิดเพื่อเป็นการให้ความรู้สำหรับประชาชนในการเรียนรู้การใช้ตัวกลางในบ่อน้ำใต้ดินระบบปิด โดยได้จัดทำสื่อการเรียนรู้โมเดลธนาคารน้ำใต้ดินระบบปิด มีขนาดความกว้าง×ยาว×สูง เท่ากับ 660×1,260×1,850 มม. น้ำหนัก 100 กิโลกรัม ถาดรองน้ำทำด้วยสแตนเลส ขนาด 660×1,260x170 มม. ท่อบรรจุตัวกลางทำจากซีเมนต์ผ่าครึ่งวางในแนวตั้งมีจำนวน 3 ท่อ ขนาด 500x500 มม. วางบนถาดรองน้ำสแตนเลส จำนวน 2 ชุด การใส่ตัวกลางในบ่อน้ำใต้ดินระบบปิดมี 3 ส่วน ระหว่างชั้นของตัวกลางกั้นด้วยแผ่นจีโอเท็ซ์ไทล์ ขนาด 1 มม. ชั้นตัวกลาง ประกอบด้วย 1) ส่วนด้านล่างมีสะดือบ่อและใส่กรวดขนาด 25-30 มม. จำนวน 1 ส่วน หรือมีความสูง 375 มม. 2) ส่วนตรงกลางใส่ถ่าน จำนวน 2 ส่วน หรือมีความสูง 750 มม. 3) ส่วนด้านบนสุดใส่กรวด ขนาด 10-15 มม. จำนวน 1 ส่วน หรือมีความสูง 375 มม. ตรงกลางบ่อใส่ท่อพีวีซี ขนาด 3 นิ้ว ใช้ปั๊มน้ำและตู้ควบคุมไฟฟ้า 1 แรงม้า 220 โวลต์ ส่งน้ำจากถาดรองน้ำด้วยท่อขนาด 1 นิ้ว ไปยังส่วนบนสุดของบ่อและปล่อยผ่านตัวกลางในชุดโมเดลน้ำใต้ดินระบบปิด
การจัดการองค์ความรู้และนวัตกรรมการจัดทำธนาคารน้ำใต้ดินสู่แผนการขับเคลื่อนการบริหารจัดการน้ำและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดินโดยองค์การบริหารส่วนตำบล มีกระบวนการดำเนินงานวิจัยเริ่มจาก 1)จัดตั้งศูนย์การเรียนรู้ธนาคารน้ำใต้ดิน การบริหารจัดการน้ำและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน 2) จัดทำคู่มือธนาคารน้ำใต้ดิน การออกแบบระบบเติมน้ำธนาคารน้ำใต้ดินและการจัดทำตัวกลาง ทำการออกแบบระบบเติมน้ำใต้ดินระดับตื้นผ่านบ่อวงคอนกรีตเสริมเหล็ก ความลึก 1.7 เมตร และออกแบบระบบเติมน้ำใต้ดินระดับตื้นผ่านบ่อวงคอนกรีตเสริมเหล็กความลึก 12 เมตร รวมถึงการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน 3) จัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์ จัดทำรูปแบบระบบเติมน้ำใต้ดินระดับตื้นผ่านบ่อวงคอนกรีตเสริมเหล็ก ความลึก1.7 เมตร และ ความลึก 12 เมตร 4) ถ่ายทอดองค์ความรู้ธนาคารน้ำใต้ดิน การบริหารจัดการน้ำและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน 5) จัดทำแผนการขับเคลื่อนการบริหารจัดการน้ำและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้เพื่อการขยายผลให้กับชุมชนในพื้นที่ตำบลปากตม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย 6) ติดตามและสรุปผลการจัดการองค์ความรู้ การจัดทำธนาคารน้ำใต้ดิน นำไปสู่แผนการขับเคลื่อนการบริหารจัดการน้ำและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดินโดยองค์การบริหารส่วนตำบล เพื่อแก้ไขปัญหาน้ำท่วมน้ำแล้ง การบริหารจัดการน้ำและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน โดยมี ผลผลิต 1) องค์การบริหารส่วนตำบลปากตม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย จัดทำแผนการขับเคลื่อนการจัดทำธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้ประโยชน์จากธนาคารน้ำใต้ดินเพื่อขยายผลให้กับชุมชน จำนวน 1 แผน ประกอบด้วย (1) ระบบเติมน้ำใต้ดินระดับตื้นผ่านบ่อวงคอนกรีตเสริมเหล็ก ความลึก 1.7 เมตร สำหรับครัวเรือน จำนวน 20 บ่อ (2) ระบบเติมน้ำใต้ดินระดับตื้นผ่านบ่อวงคอนกรีตเสริมเหล็กความลึก 12 เมตร พร้อมระบบเติมน้ำในถังบรรจุน้ำ จำนวน 1 ชุด (3) ระบบเติมน้ำใต้ดินระดับตื้นผ่านบ่อวงคอนกรีตเสริมเหล็ก ความลึก 1.7 เมตร สำหรับงานเกษตร พร้อมระบบเติมน้ำในถังบรรจุน้ำ จำนวน 1 ชุด 2) ได้แหล่งการเรียนรู้การจัดทำธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้ประโยชน์จากธนาคารน้ำใต้ดิน จำนวน 1 แหล่ง 3) ประชาชนในตำบลปากตม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย และผู้สนใจเข้าศึกษาดูงานในแหล่งการเรียนรู้ธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน จำนวน 100 ราย 4) คู่มือการจัดทำธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้ประโยชน์จากธนาคารน้ำใต้ดิน 100 เล่ม ผลลัพธ์ ประชาชนในตำบลปากตม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย และผู้สนใจเข้าศึกษาดูงานในแหล่งการเรียนรู้ธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน มีความรู้ความเข้าใจไม่น้อยกว่าร้อยละ 80 และนำแนวคิดไปปรับใช้ในพื้นที่ ลดรายจ่ายการจัดการน้ำในแปลงปลูกพืช ผลกระทบ แผนการขับเคลื่อนการจัดทำธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้ประโยชน์จากธนาคารน้ำใต้ดิน สามารถแก้ไขปัญหาน้ำท่วมขังในพื้นที่ระดับครัวเรือน และนำน้ำใต้ดินกลับมาใช้ประโยชน์ในการปลูกพืช เกิดแหล่งการเรียนรู้การใช้ประโยชน์จากธนาคารน้ำใต้ดิน ผู้ได้รับผลประโยชน์ ประชาชนในตำบลปากตม อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย และผู้สนใจเข้าศึกษาดูงานในแหล่งการเรียนรู้ธนาคารน้ำใต้ดินและการใช้ประโยชน์จากน้ำใต้ดิน หน่วยงานที่ร่วมบูรณาการ องค์การบริหารส่วนตำบลปากตม, กรมการปกครองอำเภอเชียงคาน, สำนักทรัพยากรน้ำบาดาล เขต 4 จังหวัดขอนแก่น, องค์การปกครองส่วนท้องถิ่นอำเภอเชียงคาน