การพัฒนาของจังหวัดนครพนม ในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยมีวัตถุประสงค์และเป้าหมายการพัฒนาจังหวัดนครพนม คือ นครพนมเมืองแห่งสิ่งแวดล้อมที่ดี Green Growth, Green City and Green Forest และจากแบบสรุปประเด็นปัญหาและความต้องการตามแนวทางการเชื่อมโยงและบูรณาการแผนในระดับพื้นที่ ประจำปีงบประมาณ พ.ศ.2563 ปัญหาที่พบด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของจังหวัดนครพนมสรุปดังนี้
- ปัญหาการเพิ่มขึ้นของขยะมูลฝอย
- ขาดระบบการบริหารจัดการขยะที่มีประสิทธิภาพ
- ขาดการบูรณาการร่วมกันในการจัดการขยะ
- ประชาชนขาดองค์ความรู้ด้านการคัดแยกขยะ
เป็นต้น ซึ่งพื้นที่ที่ประสบปัญหามีหลายแห่ง เช่น อำเภอเมือง อำเภอ ศรีสงคราม อำเภอธาตุพนม อำเภอปลาปาก ฯลฯ เป็นต้น (กลุ่มงานยุทธศาสตร์และข้อมูลเพื่อการพัฒนาจังหวัด สำนักงานจังหวัดนครพนม ,2561) ซึ่งหากหน่วยงานท้องถิ่นไม่มีระบบการจัดการขยะที่ดี ปัญหาเหล่านี้ย่อมส่งผลเสียหายในหลายมิติทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม สุขภาพ และสิ่งแวดล้อม เป็นต้น โดยในปี พ.ศ. 2562 ทีมวิจัยได้มีการแก้ไขปัญหาด้านการจัดการขยะในพื้นที่ ตำบลนาราชควาย 10 แห่ง ตำบลขามเฒ่า 1 แห่ง ตำบลโพนสวรรค์ 1 แห่ง จากโครงการการขยายผลต้นแบบการจัดการขยะฯ ซึ่งผลลัพธ์จากการดำเนินโครงการมาระยะหนึ่งพบว่า ชุมชนเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างเป็นรูปธรรมดังนี้
- มิติทางด้านเศรษฐกิจ คือเกิดรายได้ขึ้นในชุมชน ผ่านกิจกรรมธนาคารขยะ
- มิติทางด้านสังคมคือเกิดความสามัคคี พูดคุยกันมากขึ้น เกิดทัศนคติที่ดีต่อขยะมูลฝอย เช่นแต่เดิมทัศนคติต่อขยะมูลฝอยคือสิ่งที่น่ารังเกียจ แต่ปัจจุบันขยะคือของมีค่า เด็ก เยาวชน เกิดพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงคือเด็กๆเก็บขยะเอาไว้ตามไหล่ทางเพื่อขายในวันที่ชุมชนกำหนด
- มิติด้านสิ่งแวดล้อม คือชุมชนสะอาดขึ้น จากรางวัลชนะเลิศการประกวด “ตำบลสะอาด” และมีการขอคืนถังขยะให้กับหน่วยงานท้องถิ่นคิดเป็นร้อยละ 50 ของชุมชน เนื่องจากขยะลดลงมาก ผ่านกิจกรรมบ้านใส่ใจสิ่งแวดล้อม ธนาคารขยะ ผ้าป่าขยะ ส่งเสริมการใช้ปุ๋ยจากเศษอาหาร นอกจากนี้ยังเกิดความภูมิใจของคนทำงาน ของผู้นำ และคนในชุมชน เช่นรางวัลผู้ใหญ่บ้านยอดเยี่ยม “แหนบทองคำ” ปีพ.ศ. 2562 เป็นต้น และเป็นพื้นที่สำหรับการศึกษาดูงานให้กับชุมชนอื่นๆทั้งในจังหวัดเดียวกัน จังหวัดใกล้เคียง และจังหวัดอื่นๆทั่วประเทศ
- เกิดวิทยากร นักวิจัยท้องถิ่นขึ้นในชุมชน
ดังนั้นควรมีการขยายผลความสำเร็จของหมู่บ้านต้นแบบ (หมู่ที่ 11 บ้านนาราชควาย) สู่ชุมชนข้างเคียงอีก 3 แห่ง ใน 3 ตำบล เพื่อนำร่อง คือ พื้นที่ตำบลกุตาไก้ ตำบลศรีสงคราม ตำบลธาตุพนม จังหวัดนครพน ซึ่งจะสามารถแก้ไขปัญหาเชิงพื้นที่ได้ (เกาให้ถูกที่คัน) และเกิดหมู่บ้านต้นแบบด้านการบริหารจัดการขยะเช่นเดียวกับ ตำบลนาราชควาย ตำบลขามเฒ่า และตำบลโพนสวรรค์ แต่ทว่าตำบลกุตาไก้ ตำบลศรีสงคราม และตำบลธาตุพนม มีบริบทพื้นที่เหมือนกันคือ มีสถานที่ท่องเที่ยว ที่สำคัญของจังหวัดนครพนม เช่น ตำบลกุตาไก้มีองค์หินตั้งและโครงการหลวงและโครงการในพระราชดำริ ตำบลธาตุพนม มีพระธาตุพนม ตำบลศรีสงคราม มีหาดทรายปลาตอง และเทศกาลปลาลุ่มน้ำสงคราม เป็นต้น โดยจะนำองค์ความรู้จากโครงการขยายผลต้นแบบการจัดการขยะและการสร้างนโยบายสาธารณะด้านการจัดการขยะในพื้นที่ตำบลขามเฒ่า โพนสวรรค์ และนาราชควาย จังหวัดนครพนม (ซึ่งเป็นโครงการถ่ายทอด ระยะที่ 1) มาปรับใช้กับรูปแบบ (Model) การจัดการขยะของหมู่ที่ 11 บ้านนาราชควาย (ภาพที่2) ตามความเหมาะสมของบริบทพื้นที่ เพื่อให้เกิดความสำเร็จด้านการบริหารจัดการขยะ นอกจากนี้ยังเป็นการนำนโยบายสาธารณะจากประชาชนที่ได้จากโครงการถ่ายทอดระยะที่ 1 มาปรับใช้ในพื้นที่ เช่นนโยบายการลดขยะมูลฝอย การลดถังขยะ การจัดตั้งธนาคารขยะ เป็นต้น ซึ่งจะนำไปสู่ความยั่งยืนด้านการจัดการขยะของชุมชนต่อไป