เมล็ดพันธุ์ข้าวอินทรีย์ถือเป็นปัจจัยสําคัญของการผลิตข้าวอินทรีย์ กลุ่มผู้ผลิตข้าวอินทรีย์ในจังหวัด
น่านมีจํานวน 7 กลุ่ม เกษตรกร 195 ราย พื้นที่ผลิตข้าวอินทรีย์ 794 ไร่ มีความต้องการใช้เมล็ดพันธุ์ข้าว
อินทรีย์คุณภาพดี 12,667.5 กิโลกรัม มีเพียงกลุ่มทํานาปลอดสารพิษบ้านบุญเรือง ตําบลไหล่น่าน อําเภอเวียง
สา จังหวัดน่าน สามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี ได้เพียง 2,000 กิโลกรัม ซึ่งไม่เพียงพอต่อปริมาณการใช้
ในจังหวัดน่าน การวิจัยนี้จึงเป็นการเพิ่มปริมาณการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดีตามมาตรฐานชั้นพันธุ์จําหน่าย
ของกลุ่มทํานาปลอดสารพิษบ้านบุญเรือง ตําบลไหล่น่าน อําเภอเวียงสา จังหวัดน่าน และเครือข่ายกลุ่มผู้ผลิต
ข้าวอินทรีย์จังหวัดน่านด้วยการถ่ายทอดความรู้การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวอินทรีย์มาตรฐานชั้นพันธุ์จําหน่าย
จํานวน 2 ครั้ง แก่เกษตรกรจํานวน 153 ราย การฝึกอบรมปฏิบัติการเป็นผู้ตรวจแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว
อินทรีย์และการตรวจวิเคราะห์คุณภาพเมล็ดพันธุ์เบื้องต้นโดยเกษตรกร จํานวน 1 ครั้ง จํานวน 50 ราย การ
จัดทําแปลงขยายพันธุ์ข้าววิธีการปฏิบัติตามคําแนะนําของกรมการข้าวเปรียบเทียบกับและวิธีของเกษตรกร
ต้นแบบ และวิธีปฏิบัติของเกษตรกรทั่วไป พร้อมทั้งการต่อยอดขยายผลโครงการด้วยกิจกรรมการเชื่อมโยง
เครือข่ายเพื่อสร้างโอกาสการจําหน่ายเมล็ดพันธุ์ข้าวมาตรฐานชั้นพันธุ์จําหน่ายให้กับผู้ผลิตข้าวอินทรีย์
ดําเนินงานตั้งแต่เดือนมีนาคม 2565 – มีนาคม 2566 พบว่า เกษตรกรมีระดับความพึงพอใจมากถึงมากที่สุด
เฉลี่ย 93.6 เปอร์เซ็นต์ ที่ได้รับการถ่ายทอดความรู้ด้านการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวอินทรีย์มาตรฐานชั้นพันธุ์
จําหน่าย และ สามารถเพิ่มปริมาณเมล็ดพันธุ์ข้าวอินทรีย์คุณภาพดีที่ผ่านเกณฑ์มาตรฐานชั้นพันธุ์ขยายและชั้น
พันธุ์จําหน่ายได้ จํานวน 9,536 กิโลกรัม ไว้ใช้เพื่อการจําหน่าย และแลกเปลี่ยนภายในจังหวัดน่าน
โดยเฉพาะพันธุ์ท้องถิ่นน่าน 59 ชั้นพันธุ์ขยายแบบคัดรวง ผลิตได้ 1,789 กิโลกรัม หรือ 895 กิโลกรัมต่อไร่ มี
ต้นทุนการผลิต 7 บาทต่อกิโลกรัม สามารถจําหน่ายได้ในราคา 32 บาทต่อกิโลกรัม การเชื่อมโยงเครือข่ายเพื่อ
การขยายผลทดลอง ได้วางแผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวในฤดูนาปี 2566 กลุ่มทํานาปลอดสารพิษบ้านบุญเรือง
และเครือข่ายกลุ่มผู้ผลิตข้าวอินทรีย์คาดการณ์การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวและข้าวอินทรีย์คุณภาพดีท้องถิ่นและข้าว
อินทรีย์คุณภาพดี พันธุ์น่าน 59 และพันธุ์ธัญสิรินทร์ ชั้นพันธุ์จําหน่าย จํานวน 14,000 กิโลกรัม พันธุ์กข10
จํานวน 1,800 กิโลกรัม และเป็นข้าวอินทรีย์คุณภาพดี ได้แก่ ข้าวเหนียวอินทรีย์คุณภาพดี - พันธุ์น่าน59 กข
10 กข14 สันปุาตอง 1 ข้าวเจ้าอินทรีย์คุณภาพดี – พันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ไรซ์เบอรี่และ พันธุ์กข43 ประมาณ
180,000 กิโลกรัม และการจดทะเบียนเป็นศูนย์ข้าวชุมชนกับกรมการข้าว มีกลุ่มผลิตข้าวอินทรีย์บ้านทุ่งผึ้ง ขอ
ขึ้นทะเบียนเป็นศูนย์ข้าวชุมชน ในชื่อว่าศูนย์ข้าวชุมชนกลุ่มข้าวอินทรีย์บ้านทุ่งผึ้ง ที่ตั้งหมู่ที่ 5 ตําบลทุ่งช้าง
อําเภอทุ่งช้าง จังหวัดน่าน กลุ่มข้าวอินทรีย์ศิลาแลง ขอขึ้นทะเบียนเป็นศูนย์ข้าวชุมชนศิลาแลง ที่ตั้งหมู่ที่ 7
ตําบลศิลาแลง อําเภอปัว จังหวัดน่าน กลุ่มผลิตนาข้าวอินทรีย์ตําบลท่าน้าว ขอขึ้นทะเบียนเป็นศูนย์ข้าวชุมชน
ตําบลท่าน้าว ที่ตั้งหมู่ที่ 2 ตําบลท่าน้าว อําเภอภูเพียง จังหวัดน่าน จากข้อมูลต้นทุนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว
อินทรีย์ที่ค่อนข้างต่ํา แต่คุณภาพดินค่อนข้างต่ํา ทําให้ผลผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวอินทรีย์ได้ปริมาณต่อไร่ต่ํา การวิจัย
ครั้งต่อไปควรหาเทคโนโลยีการเพิ่มผลผลิตด้วยเชื้อจุลินทรีย์หรือสารชีวภัณฑ์ หรือการวิจัยและส่งเสริมการใช้
เทคโนโลยีการผลิตที่ทันสมัยและแม่นยํา เพื่อการลดต้นทุนการผลิตและปัญหาด้านแรงงาน