เครือข่ายเพื่อการจัดการก๊าซชีวภาพชุมชนในระดับชุมชนและระดับครัวเรือนอย่างครบวงจร: กรณีศึกษา อำเภอบ้านโป่ง และอำเภอโพธิ์ธาราม จังหวัดราชบุรี

    การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อความยั่งยืนของการผลิตก๊าซชีวภาพในระดับครัวเรือนและระดับชุมชน เพื่อพัฒนาเครือข่ายชุมชนเพื่อการผลิตก๊าซชีวภาพอย่างครบวงจรในระดับชุมชนและระดับครัวเรือน โดยใช้พื้นที่อำเภอบ้านโป่งและอำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี เป็นกรณีศึกษา เพื่อสร้างการมีส่วนร่วมระหว่างคณะผู้วิจัยและชุมชน ในการพัฒนาองค์ความรู้และแนวทางการผลิตและการบริหารจัดการก๊าซชีวภาพภายในชุมชนให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด

    ทำการศึกษาข้อมูลทุติยภูมิจากเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการผลิตก๊าซชีวภาพและการสร้างเครือข่าย ศึกษาข้อมูลปฐมภูมิจากการลงพื้นที่เพื่อสำรวจและวิเคราะห์ความสำเร็จและความล้มเหลวของการผลิตก๊าซชีวภาพ 5 พื้นที่ ในอำเภอบ้านโป่งและอำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี นามาถอดบทเรียนความสำเร็จและความล้มเหลวและทำการจัดอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับการผลิตก๊าซชีวภาพกับประชาชนและเยาวชนในพื้นที่ จากการอบรมทำให้ได้ครัวเรือนที่ต้องการการสนับสนุนอุปกรณ์ผลิตก๊าซชีวภาพโดยใช้การมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่เป็นผู้คัดเลือกครัวเรือนที่มีความเหมาะสม คณะผู้วิจัย ได้ลงพื้นที่ เพื่อสำรวจความเหมาะสมของครัวเรือนที่ได้รับคัดเลือก ในด้านกายภาพ วัตถุดิบและการบริหารจัดการ และมีการติดตามประเมินผลหลังจากการติดตั้งอุปกรณ์และทำการผลิตจริง เพื่อจัดตั้งเป็นศูนย์การเรียนรู้การผลิตก๊าซชีวภาพในชุมชนเพื่อถ่ายทอดเทคนิคการผลิตก๊าซชีวภาพ ทั้งนี้คณะผู้วิจัยได้ จัดทำคู่มือการถ่ายทอดเทคนิคการผลิตก๊าซชีวภาพในระดับครัวเรือนและระดับชุมชน ซึ่งได้สังเคราะห์ ข้อมูลจากข้อมูลปฐมภูมิ การลงพื้นที่สำรวจและการแลกเปลี่ยนความรู้ การวิเคราะห์ความสำเร็จและความล้มเหลวของการผลิตก๊าซชีวภาพจากครัวเรือนที่ผลิตก๊าซชีวภาพในพื้นที่อำเภอบ้านโป่ง และอำเภอโพธารามที่ได้เข้าร่วมการอบรมที่คณะผู้วิจัยได้จัดขึ้น

    ผลการศึกษา พบว่า ปัจจัยที่มีผลต่อความยั่งยืนของการผลิตก๊าซชีวภาพในระดับครัวเรือนและระดับชุมชน ได้แก่ สภาพทางกายภาพของพื้นที่ วัตถุดิบและทรัพยากรในชุมชน ความต้องการที่แท้จริงของชุมชน ความสามารถในการบริหารจัดการการผลิต และการใช้ก๊าซชีวภาพ สำหรับเครือข่ายชุมชนเพื่อการผลิตก๊าซชีวภาพระดับครัวเรือนและระดับชุมชน ได้แก่ คณะกรรมการช่างชุมชน แหล่งเรียนรู้การผลิต ก๊าซชีวภาพ คณะกรรมการบริหารก๊าซชีวภาพชุมชน และกลุ่มเยาวชนรักษ์ก๊าซชีวภาพ ในการสร้างการมี ส่วนร่วมระหว่างผู้วิจัยและชุมชน คณะผู้วิจัยได้มีการจัดอบรมให้ความรู้การผลิตก๊าซชีวภาพตั้งศูนย์เรียนรู้การผลิตก๊าซชีวภาพ และจัดทำคู่มือ การถ่ายทอดเทคนิคในการผลิตก๊าซชีวภาพระดับครัวเรือนและระดับชุมชน ครอบคลุมเนื้อหาที่สำคัญต่อการผลิตก๊าซชีวภาพในระดับชุมชนและระดับครัวเรือน รวมทั้งรูปแบบของถังหมักก๊าซชีวภาพ ข้อควรระวังและความปลอดภัยในการใช้ก๊าซชีวภาพและแหล่งสำหรับศึกษาเรียนรู้การผลิตก๊าซชีวภาพในระดับครัวเรือนและระดับชุมชน ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการ ผลิตก๊าซชีวภาพในระดับครัวเรือนและระดับชุมชนให้ประสบผลสำเร็จได้อย่างยั่งยืน