การใช้ประโยชน์ปุ๋ยหมักยาสูบเป็นธาตุอาหารหลักและสารชีวภัณฑ์ป้องกันศัตรูพืชสำหรับกลุ่มเกษตรปลอดสารพิษชุมชนออนใต้ จังหวัดเชียงใหม่

    โครงการเรื่อง การใช้ประโยชน์ปุ๋ยหมักยาสูบเป็นธาตุอาหารหลักและสารชีวภัณฑ์ป้องกันศัตรูพืชสำหรับกลุ่มเกษตรปลอดสารพิษชุมชนออนใต้ จังหวัดเชียงใหม่ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อขยายผลการใช้ประโยชน์ปุ๋ยหมักยาสูบเป็นธาตุอาหารหลักและสารชีวภัณฑ์ป้องกันศัตรูพืชให้แก่กลุ่มเกษตรปลอดสารพิษชุมชนออนใต้ จังหวัดเชียงใหม่ อย่างเป็นรูปธรรม 2) เพื่อเพิ่มศักยภาพการจัดการปัจจัยด้านการผลิตให้แก่กลุ่มเกษตรปลอดสารพิษด้วยกระบวนการจัดการความรู้เชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม และ 3) เพื่อส่งเสริมการเกษตรปลอดสารพิษรวมทั้งอนุรักษ์คุณภาพสิ่งแวดล้อมโดยรวมของชุมชนท้องถิ่น โดยอาศัยกระบวนการจัดการความรู้เชิงปฏิบัติการและการถ่ายทอดเทคโนโลยีเพื่อศึกษาเปรียบเทียบประสิทธิผลของกรรมวิธีการให้ปุ๋ยที่แตกต่างกัน จำนวน 3 กรรมวิธี (การไม่ใส่ปุ๋ย การใส่ปุ๋ยหมักทั่วไป และการใส่ปุ๋ยหมักยาสูบที่ชุมชนผลิตขึ้น) ในการทดลองปลูกผักกาดกวางตุ้งระดับแปลงทดลองของเกษตรกรกลุ่มผักปลอดสารพิษ บ้านแม่ผาแหน เทศบาลตำบลออนใต้

    ผลการดำเนินกิจกรรมการถ่ายทอดความรู้และการผลิตปุ๋ยหมักยาสูบโดยระบบกองสถิตดูดอากาศร่วมกับกลุ่มเกษตรกร พบว่าคุณภาพของปุ๋ยหมักยาสูบที่ผลิตมีความปลอดภัยผ่านเกณฑ์มาตรฐานปุ๋ยอินทรีย์ที่ก าหนดโดยกรมวิชาการเกษตร (พ.ศ. 2548/2551) ไม่พบการปนเปื้อนของสารกลุ่มโลหะหนัก เช่น ตะกั่ว โครเมียม สารแคดเมียม และปรอท ในปริมาณที่จะส่งผลเป็นพิษต่อกิจกรรมการย่อยสลายของจุลินทรีย์ในกระบวนการหมัก ขณะเดียวกันยังให้ค่าอินทรียวัตถุ (47%) และ ธาตุอาหาร N (4.1%), P(0.8%), K (4.7%) ในปริมาณที่ค่อนข้างสูง นอกจากนี้ระบบการหมักแบบกองสถิตดูดอากาศสามารถผลิตปุ๋ยหมักที่อัตราเฉลี่ย 12 ตันต่อปี โดยระบบการหมักมีระยะเวลาคืนทุน 1.38 ปี (16.57 เดือน) และต้นทุนการผลิตเฉลี่ย 0.59 บาทต่อกิโลกรัมปุ๋ยหมัก

    ด้านประสิทธิผลการใช้ประโยชน์ปุ๋ยหมักยาสูบเป็นธาตุอาหารหลักและสารชีวภัณฑ์ป้องกันศัตรูพืชพบว่าการเจริญเติบโตและผลผลิตของพืชทดสอบ (ผักกาดกวางตุ้ง) ที่ปลูกโดยกรรมวิธีการใส่ปุ๋ยหมักยาสูบแตกต่างจากกรรมวิธีอื่นอย่างมีนัยสำคัญ (P ≤ 0.05) โดยเฉพาะอย่างยิ่งน้ าหนักผลผลิตพบว่าการใช้ปุ๋ยหมักยาสูบให้ค่าน้ าหนักผลผลิตต่อต้นสูงกว่าเงื่อนไขการใช้ปุ๋ยหมักทั่วไปและการไม่ใส่ปุ๋ย สูงถึง 2.01-3.01 เท่า ขณะเดียวกันการใช้ปุ๋ยหมักยาสูบให้ประสิทธิผลในการควบคุมการระบาดต่อหน่วยพื้นที่ของแมลงศัตรูพืช (เพลี้ยอ่อน แมลงหวี่ขาว ด้วงหมัดผัก หนอนกระทู้ผัก ตั๊กแตนหนวดสั้น เพลี้ยแป้ง และหนอนใยผัก) ที่ศึกษามีค่าตำ่สุด สำหรับการขยายผลและขับเคลื่อนการผลิตและใช้ประโชน์ปุ๋ยหมักยาสูบอย่างเป็นรูปธรรม เสนอแนะว่าควรระบุแผนงานหรือโครงการที่ชัดเจนไว้ในแผนยุทธศาสตร์การพัฒนาของเทศบาลตำบลออนใต้ในระยะถัดไป (2564-2568) ได้แก่ ยุทธศาสตร์ที่ 2 (การพัฒนาตามแนวทางปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปสู่ความยั่งยืน) และยุทธศาสตร์ที่ 4 (การพัฒนาบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม และระบบนิเวศอย่างยั่งยืน)