สถานการณ์การเลี้ยงกระบือในปัจจุบันปริมาณกระบือที่เลี้ยงภายในประเทศมีแนวโน้มลดลงเป็นอย่างมาก ในปี 2560 มีกระบือจำนวนลดลงเหลือ 1,029,924 ตัว เนื่องจากปัจจุบันเกษตรกรใช้เครื่องจักรแทนการใช้แรงงานจากกระบือประกอบกับความต้องการบริโภคเนื้อและกระบือภายในประเทศ และต่างประเทศเพิ่มขึ้นส่งผลทำให้ปริมาณกระบือที่เลี้ยงภายในประเทศมีแนวโน้มลดลงเป็นอย่างมาก ด้วยสายพระเนตรอันยาวไกลของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในหลวง รัชกาลที่ 9 ทำให้อาชีพการเลี้ยงกระบือได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานของภาครัฐโดยผ่านโครงการต่าง ๆ เช่น โครงการธนาคารโค-กระบือ ซึ่งถือว่าเป็นปัจจัยสำคัญปัจจัยหนึ่งต่อการประกอบอาชีพการเกษตรของเกษตรกร โดยสนับสนุนและส่งเสริมการใช้แรงงานจากโค-กระบือ และการใช้ปุ๋ยคอก ซึ่งได้จากมูลโค-กระบือ เพื่อทำให้การเลี้ยงได้ผลตอบแทนที่มีประสิทธิภาพสูงสุด เพื่อนำองค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยมาใช้ให้เกิดประโยชน์กับเกษตรกร ทางคณะผู้วิจัยจึงเสนอโครงการการพัฒนาชุดความรู้การใช้นวัตกรรมในการจัดฟาร์มกระบือแบบประณีตในภาคเหนือ โดยการดำเนินโครงการได้มีการสังเคราะห์องค์ความรู้ และลงพื้นที่เพื่อรับทราบปัญหาต่าง ๆ สำหรับการประกอบอาชีพการเลี้ยงกระบือของเกษตรกรในเขตภาคเหนือตอนบน (พะเยา เชียงราย แพร่ น่าน ลำปาง ลำพูน) เพื่อนำมากำหนดวัตถุประสงค์ของการจัดอบรม และถ่ายทอดองค์ความรู้ ได้ดำเนินการจัดทำคู่มือ และคัดเลือกกลุ่มเป้าหมายเพื่อจัดอบรม จำนวน 800 ราย โดยเริ่มจากการวางแผนถ่ายทอดองค์ความรู้ทั้งภาคทฤษฎี และภาคปฏิบัติ ซึ่งมีหัวข้อในการอบรมดังนี้
ทฤษฎี
- ที่มาและความเป็นมาของโครงการถ่ายทอดองค์ความรู้
- การคัดเลือกแม่พันธุ์กระบือ
- การให้คะแนนร่างกาย
- การเหนี่ยวนำการเป็นสัด และการผสมเทียมกระบือ
- การดูแลลูกกระบือหลังคลอด และหย่านม
- การจัดการอาหาร และการผลิตอาหารครบส่วน
- การตรวจการเป็นสัดในระยะต่าง ๆ
ภาคปฏิบัติ
- การสาธิต และถ่ายทอดองค์ความรู้การทำอาหารผสมครบส่วน
- การถ่ายทอดองค์ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับระบบสืบพันธุ์
เมื่อจัดการอบรมทั้งภาคทฤษฎี และภาคปฏิบัติ คณะผู้วิจัยได้ดำเนินการออกหน่วยลงพื้นที่อบรมและสาธิตการผลิตอาหารใช้เอง การเหนี่ยวนำการเป็นสัด และผสมเทียม เพื่อแก้ไขปัญหาให้กับเกษตรกร ผลการทดลองพบว่า เกษตรกรที่เข้าร่วมมีความพึงพอใจในการสามารถนำความรู้ที่ได้รับไปประยุกต์ใช้ในฟาร์มของตนเองได้มากถึงร้อยละ 98 และสามารถนำความรู้ไปเผยแพร่/ถ่ายทอดได้มากถึงร้อยละ 94 หลังจากออกหน่วยลงพื้นที่ตรวจระบบสืบพันธุ์ พบว่าเกษตรกรในเขตภาคเหนือ มีความพึงพอใจกับการได้รับการถ่ายองค์องค์ความรู้ครั้งนี้เป็นอย่างดี และมีตัวแทนของเกษตรกรนำความรู้ที่ได้จากการอบรมไปขยายผลยังพื้นที่ไกล้เคียง ทำให้เกษตรกรหันมาสนใจการประกอบอาชีพการเลี้ยงกระบือเป็นอาชีพเสริม เพื่อช่วยกำจัดวัชพืชในไร่นา สามารถใช้มูลกระบือมาผลิตก๊าชชีวภาพไว้ใช้ในครับเรือนหรือคนในชุมชนใกล้เคียง เป็นการสนับสนุนให้ใช้กระบวนการหมักวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตรเพื่อผลิตอาหารหมัก เช่น ฟางข้าว เปลือกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ จะช่วยลดปัญหาการเผาวัสดุดังกล่าวในพื้นที่เกษตรกรรมลดปัญหามลพิษและรักษาสิ่งแวดล้อมในภาคเหนืออีกทาง เกษตรกรมีปุ๋ยคอกจากมูลกระบือ ช่วยให้เกษตกรกรลดการใช้ปุ๋ยเคมีและยังเป็นการร่วมอนุรักษ์กระบือไทยให้คงอยู่คู่สังคมสืบไป สามารถใช้พื้นฟูศิลปะวัฒนธรรมอันดีงามของไทย เช่น การสู่ขวัญควาย ฝึกควายไถ่นา