การทำกิจกรรมส่งเสริมและการวิจัยเรื่อง การควบคุมแมลงศัตรูพืชอย่างปลอดภัย ด้วยไอน้ำสมุนไพร:ชุมชนพึ่งตนเอง ตำบลหนองโรง อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อสร้างศูนย์การผลิตไอน้ำสมุนไพรสำหรับใช้ในการป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช สำหรับชุมชนอย่างน้อย 3 ชุมชน ในตำบลหนองโรง อำเภอพนมทวน จังหวัดกาญจนบุรี 2) เพื่อสร้างเครือข่ายการป้องกันกำจัดศัตรูพืชแบบผสมผสานในรูปแบบ “ปราชญ์สู่ปราชญ์” จากชุมชนที่เข้มแข็งด้านเทคโนโลยี สู่ชุมชนด้อยโอกาสด้านการผลิตไอน้ำสมุนไพร และ 3) เพื่อสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนทั้งทางตรงและทางอ้อม ทั้งในระยะสั้นและระยะยาวจากการใช้ประโยชน์ไอน้ำสมุนไพรกำจัดแมลงศัตรูพืช โดยมีการดำเนินกิจกรรมดังนี้ 1) การเตรียมความพร้อมการถ่ายทอดความรู้ 2) การอบรมหลักการควบคุมแมลงศัตรูพืชอย่างปลอดภัยด้วยไอน้ำสมุนไพร 3) การสร้างศูนย์การผลิตไอน้ำสมุนไพร 4) การสร้างมูลค่าเพิ่มสำหรับไอน้ำสมุนไพร และผลิตผลทางการเกษตรปลอดสารพิษ และ 5) การติดตามผลิตผลของโครงการและการสรุปโครงการ ผลการทำกิจกรรมตามวัตถุประสงค์ พบว่า
- การสร้างศูนย์การผลิตไอน้ำสมุนไพร ในชุมชนพึ่งตนเองบ้านนาพระยา ซึ่งมีความพร้อมรับเทคโนโลยี เป็นชุมชนเริ่มเข้มแข็ง สรุปให้ตั้งชุดกลั่นไอน้ำสมุนไพรในพื้นที่ส่วนตัวของผู้นำชุมชน ขณะกลุ่มบ้านหนองสำโรงพัฒนา มีความพร้อมรับเทคโนโลยี เป็นชุมชนที่เริ่มก่อนตั้ง สรุปให้ตั้งชุดกลั่นไอน้ำสมุนไพรในพื้นที่ส่วนตัวของผู้นำชุมชน ส่วนป่าชุมชนบ้านห้วยสะพานสามัคคี มีความพร้อมรับเทคโนโลยี เป็นชุมชนที่เข็มแข็ง เป็นศูนย์เรียนรู้ระดับประเทศ สรุปให้ตั้งชุดกลั่นไอน้ำสมุนไพรในพื้นที่ศูนย์เรียนรู้ผลิตภัณฑ์จากป่าชุมชนฯ ได้มีการสร้างศูนย์การผลิตไอน้ำสมุนไพร ทั้ง 3 ชุมชน และมีการอบรมเชิงปฏิบัติการการถ่ายทอดเทคโนโลยี ซึ่งพบว่าผู้เข้าร่วมอบรมมีความพึงพอใจโดยรวมระดับมากที่สุด มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.58 ซึ่งแสดงให้เห็นว่าการถ่ายทอดเทคโนโลยี ในรูปแบบปราชญ์สู่ปราชญ์ ในครั้งนี้เป็นรูปแบบที่เหมาะสมสำหรับชุมชนเป้าหมาย
- การสร้างเครือข่ายการป้องกันกำจัดศัตรูพืชแบบผสมผสาน จากชุมชนที่เข้มแข็งด้านเทคโนโลยีสู่ชุมชนด้อยโอกาสด้านการผลิตไอน้ำสมุนไพร จากการสนทนากลุ่มผู้ที่เกี่ยวข้องเพื่อหาแนวทางการจัดการความรู้การผลิตไอน้ำสมุนไพรอย่างยั่งยืน พบว่า 1) ต้องมีระบบการจัดการชุมชนเป้าหมายที่ดี ผู้นำดีน่าเชื่อถือ มีความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างชุมชน มีกระบวนการผลิตที่ได้มาตรฐาน และต้องมีการวิเคราะห์พืชสมุนไพรและศัตรูพืชที่พบในพืชปลูกในชุมชน เพื่อเป็นข้อมูลในการปรับปรุงและพัฒนาสูตรตำรับของชุมชนต่อไป 2) ต้องได้รับคำปรึกษาจากชุมชนต้นแบบและนักวิชาการอย่างใกล้ชิด และ 3) ต้องมีการจัดการความรู้ที่ดี ซึ่งได้จัดทำสื่อการถ่ายทอดเทคโนโลยีแบบมีส่วนร่วม ผู้ตอบแบบสอบถามมีความเข้าใจในเนื้อหาอยู่ในระดับมาก มีคะแนนเฉลี่ยมากกว่าร้อยละ 79 ขณะที่ผู้ตอบแบบสอบถามมีความพึงพอใจสื่อวีดิทัศน์เพื่อการเรียนรู้อยู่ในระดับมากที่สุด มีค่าเฉลี่ยเท่ากับ 4.80
- การสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชนทั้งทางตรงและทางอ้อม ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว จากการใช้ประโยชน์ไอน้ำสมุนไพรกำจัดแมลงศัตรูพืช มีการวิเคราะห์ศักยภาพการผลิตจากต้นทุนและผลตอบแทนจากผลิตผลทางการเกษตร พบว่า ผลผลิตโดยเฉลี่ยต่อไร่ไม่สูงมากนัก ต้นทุนการผลิตที่สูง ราคาของปุ๋ยและเคมีมีการปรับราคาขึ้น ส่งผลกระทบโดยตรงต่อต้นทุนของเกษตรกรในพื้นที่ และมีการจัดทำแผนการดำเนินการผลิตไอน้ำสมุนไพรที่อย่างยั่งยืน คือต้องดำเนินการผลิตภายใต้คณะกรรมการและสมาชิกในชุมชน ในลักษณะของการลงแรงจัดหาสมุนไพรและผลิต ต้องได้รับการปรึกษาจากชุมชนต้นแบบและนักวิชาการอย่างใกล้ชิดและต่อเนื่อง ต้องมีการจัดการพืชสมุนไพรชุมชนที่ดี ต้องมีการจดบันทึกการดำเนินการผลิต การปรุงสูตรตำรับ ค่าใช้จ่าย และผลของการนำไปใช้ประโยชน์ รวมทั้งปัญหา/อุปสรรคและแนวทางการแก้ไขปัญหา และต้องดำเนินการผลิตตามแผนที่วางไว้