รายงานครั้งนี้ นําเสนอกระบวนการทำงาน ที่ใช้แนวคิดของภูมิปัญญาสถาปัตยกรรมในพื้นที่ภาคเหนือเป็น เครื่องมือในการอนุรักษ์ และรื้อฟื้นมรดกทางวัฒนธรรมผ่านกระบวนการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน โดยกระบวนการ ศึกษา เริ่มต้นจากการตีความ คําว่า การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ภูมิปัญญาสถาปัตยกรรม และศูนย์เรียนรู้ เพื่อกำหนดเป้าหมาย และแนวทางในการทำงานโดยคํานึงถึงมรดกทางวัฒนธรรมที่เชื่อมต่อกับภูมิปัญญาทาง สถาปัตยกรรมที่มีคุณค่าที่แฝงอยูในพื้นที่มาเป็นเครื่องมือในการดำเนินกิจกรรม โดยมีเป้าหมายสำคัญ คือ การรื้อฟื้น อนุรักษ์ และสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมให้คงอยู่ โดยมีกลไกด้านการท่องเที่ยว และการจัดการพิพิธภัณฑ์ในชุมชนเป็นเครื่องมือสำคัญในการดำเนินงานให้บรรลุเป้าหมาย
ผลการศึกษาพบว่า การท่องท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน หมายถึง การจัดการด้านการท่องเที่ยวที่ดี เป็นกระบวนการที่ต้องคํานึงถึงกระบวนการจัดการอย่างมีประสิทธิภาพ มีการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า โดยคํานึงถึง ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นรอบด้าน ไม่ว่าจะเป็น ผู้คน ชุมชน วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม เพื่อให้นักท่องเที่ยวเข้ามา เยือนอย่างต่อเนื่อง และที่สำคัญผู้คนในพื้นที่มีแนวทางในการจัดการด้วยตนเอง และคําว่า ภูมิปัญญาสถาปัตยกรรม หมายถึง มรดกทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่าทั้งในงานสถาปัตยกรรม งานศิลปกรรมวัฒนธรรมที่ กี่ยวเนื่อง โดยภูมิปัญญาสถาปัตยกรรมเป็นงานที่สร้างสรรค์ที่ผ่านการคิด วิเคราะห์ และสามารถนําไปถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่นจนเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ส่วนคําว่า ศูนย์เรียนรู้ หมายถึง พื้นที่สำหรับเรียนรู้ที่เป็นกายภาพ หรือพื้นที่เสมือน ที่เป็นพื้นที่ถ่ายทอดองค์ความรู้ โดยผ่านเครื่องมืออย่างใดอย่างหนึ่ง ไม่ว่าการเรียนรู้ที่สนับสนุนการจะเป็นการเรียนการสอน การอบรม นิทรรศการ การเผยแพร่องค์ความรู้ ผ่านเทคโนโลยี เป็นต้น
ภายหลังจากที่ได้วิเคราะห์แล้ว ผู้วิจัยได้คัดเลือกพื้นที่ โดยคํานึงปัจจัยสำคัญ คือ 1.พื้นที่ต้องปรากฏ มรดกทางวัฒนธรรมทางด้านสถาปัตยกรรม และภูมิปัญญา 2. ชุมชนต้องมีเครือข่ายที่สามารถเชื่อมโยงการทำงาน ระหว่างนักวิชาการ ปราชญ์ หรือช่างฝีมือในท้องถิ่น และ 3. มีศักยภาพในการทำงานที่เชื่อมโยงกับกระบวนการ จัดการการท่องเที่ยวภายในพื้นที่ได้ในมิติต่าง ๆ โดยปรากฏพื้นที่ที่สนใจทั้งหมด 3 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดลำพูน และจังหวัดลำปาง ได้แก่ ชุมชนบ้านถวาย ภูมิปัญญาการทำรักสมุกล้านนา วัดพวกแต้ม ภูมิปัญญาการทำคัวตอง ชุมชนวัดดอกคํา ภูมิปัญญาการทำลวดลายทองล้านนา ชุมชนทาขุมเงิน ภูมิปัญญาการทำ พระพุทธรูปปูนปั้น และชุมชนวัดปงสนุก ภูมิปัญญางานซุ้มแผงพระพิมพ์
ผลจากการดำเนินงานและทำกิจกรรมการอบรมให้ความรู้ต่างๆ ทำให้ชาวบ้าน และผู้เข้าอบรมได้รับ ความรู้อย่างถูกต้องถึงภูมิปัญญาด้าน และพร้อมที่จะนําความรู้ดังกล่าวไปต่อยอดในชุมชน หลังจากนั้นจึงได้มีการ จัดนิทรรศการผลงานภูมิปัญญาเหล่านั้น ภายในชุมชน เพื่อให้เกิดการเผยแพร่องค์ความรู้ดังกล่าวไปสู่วงกว้างผ่าน กลไกของการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนที่มีชุมชน และชาวบ้านมีส่วนร่วมในชิ้นงาน