โครงการกิจกรรมส่งเสริมและสนับสนุนการวิจัย ภายใต้การจัดการความรู้การวิจัยเพื่อการใช้ประโยชน์เชิงชุมชน สังคม เรื่อง นวัตกรรมผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพระดับพรีเมี่ยมที่พัฒนาจากข้าวสีเข้มอินทรีย์ มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดการองค์ความรู้จากการวิจัยด้านเคมีของสารออกฤทธิ์เชิงสุขภาพในข้าวสีเข้มและวิธีการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ด้านสุขภาพ ตลอดจนฤทธิ์ทางชีวภาพ สู่เกษตรกรในระดับวิสาหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์ในพื้นที่ภาคเหนือ โดยกลุ่มเป้าหมายคือ วิสาหกิจชุมชนข้าวทิพย์ช้างอำเภอห้างฉัตร
กิจกรรมหลักที่ได้ดำเนินการอันดับแรก คือ การรวบรวมองค์ความรู้ เทคโนโลยี และนวัตกรรม เกี่ยวกับ “สารพฤกษเคมีออกฤทธิ์ต่อสุขภาพในข้าวที่มีรำสีเข้ม” และ “เทคโนโลยีการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อาหารมูลค่าสูงที่ใช้สารสกัดจากรำข้าวเป็นส่วนผสมที่ออกฤทธิ์เชิงหน้าที่ (functional ingredients)” ที่ได้วิเคราะห์ สังเคราะห์ และจัดการความรู้ให้เป็นรูปธรรม จากนั้นได้พัฒนาเทคโนโลยี “การผลิตสารสกัดออกฤทธิ์เชิงหน้าที่ที่มีสารแอนโทไซยานินเป็นองค์ประกอบในปริมาณสูง” ที่มีความเหมาะสมกับกลุ่มเกษตรกร นำมาขยายผลแก่กลุ่มเป้าหมายโดยจัดตั้งศูนย์เรียนรู้ขึ้น ณ ที่ทำการวิสาหกิจชุมชนข้าวทิพย์ช้างอำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง เทคโนโลยีวิธีการผลิตสารสกัดดังกล่าวได้จัดทำเป็นคู่มือ พร้อมวีดีทัศน์ติดตั้ง ณ ศูนย์เรียนรู้เพื่อการขยายผลแก่เกษตรกรทั่วไปในวงกว้าง
การดำเนินการถ่ายทอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีที่ได้พัฒนาขึ้นแก่สมาชิกวิสาหกิจ ทำโดยการจัดการประชุมเชิงปฏิบัติการ 2 ครั้ง ได้แก่ “การประชุมเชิงปฏิบัติการการสกัดและวิเคราะห์สารพฤกษเคมีออกฤทธิ์ต่อสุขภาพในข้าวสีเข้มและการวิเคราะห์ธาตุอาหารพืช” และ “การประชุมเชิงปฏิบัติการความปลอดภัยทางด้านการผลิตอาหาร และนวัตกรรมผลิตภัณฑ์อาหารที่พัฒนาจากข้าวสีเข้มอินทรีย์” ผลจากการประเมินโดยการสัมภาษณ์ร่วมกับการทำแบบสอบถามพบว่า เกษตรกรเข้าใจถึงหลักการขององค์ความรู้และเทคโนโลยีดังกล่าว จนสามารถผลิต “ผงสารสกัดออกฤทธิ์เชิงหน้าที่จากข้าวสีเข้มที่มีสารแอนโทไซยานินเป็นองค์ประกอบในปริมาณสูง”ซึ่งนับเป็นผลิตภัณฑ์มูลค่าสูงในระดับพรีเมี่ยมได้สำเร็จ โดยใช้ “ห้องปฏิบัติเพื่อการพัฒนาผลิตภัณฑ์” ที่ปรับปรุงขึ้น นอกจากนี้ เกษตรกรสามารถทำการทดลองการสกัดสารออกฤทธิ์ด้วยวิธีทางเคมีและการทดสอบฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระด้วยวิธีดีพีพีเอช ซึ่งเป็นวิธีอย่างง่ายและเป็นที่ยอบรับในระดับสากล ใน “ห้องปฏิบัติการทางเคมี” ขนาดเล็กที่จัดตั้งขึ้นและสามารถอธิบายผลการทดลองได้ในระดับดีมาก
คณะผู้วิจัยได้พัฒนาพื้นที่ใน คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และปรับปรุงเป็นห้องผลิตและบรรจุผลิตภัณฑ์ เพื่อเป็นตัวอย่างแก่เกษตรกร ขณะนี้ห้องผลิตและบรรจุผลิตภัณฑ์ดังกล่าวได้รับมาตรฐานจากคณะกรรมการอาหารและยาแล้ว ดังนั้นเกษตรกรสามารถดำเนินการพัฒนารูปแบบของห้องผลิตผลิตภัณฑ์เพิ่มเติม เพื่อดำเนินการขอได้รับมาตรฐานจากคณะกรรมการอาหารและยาต่อไป จะทำให้ผลิตภัณฑ์ของกลุ่มเกษตรกรได้รับความน่าเชื่อถือยิ่งขึ้น นอกจากนี้ ได้จัดตั้งศูนย์กลางการเชื่อมโยงระหว่างนักวิจัยในโครงการและสมาชิกกลุ่มวิสาหกิจ ตลอดถึงภาคเอกชน ก่อให้เกิดการเชื่อมโยงกันเป็นเครือข่ายในลักษณะคลัสเตอร์ และส่งเสริมให้วิสาหกิจชุมชนเอื้อต่อการเป็นสังคมผู้ประกอบการที่เน้นการใช้องค์ความรู้และนวัตกรรมในการสร้างมูลค่าเพิ่ม ทำให้กลุ่มวิสาหกิจสามารถยกระดับจากภาคผลิตระดับชุมชนเป็นระดับอุตสาหกรรม ต่อไปได้
);